Tỉnh này là quê hương của Vương quốc Bồn Man (Muang Phuan Kingdom) kể từ thế kỷ 14. Sau cuộc đánh chiếm của Việt Nam vào năm 1478 của vua Lê Thánh Tông, nó đã trở thành Trấn Ninh của nước Đại Việt với thủ phủ đặt tại Sầm Châu, nay là Sam Neua.[2] khu vực này còn được biết đến với tên gọi Hua Phan Tang Ha Tang Hok, "Tỉnh thư 5 và thứ 6,"[3] và được Auguste Pavie liệt kê là "Hua Panh, Tang-Ha, Tang-Hoc."[4]

Vùng đất vẫn là lãnh thổ của Việt Nam cho tới năm 1893 khi chính quyền Pháp chuyển lại cho Lào trong giai đoạn thuộc địa Pháp. Theo chính tả tiếng Pháp tên tỉnh thường viết là Houaphan.[2][4]

Hang Viengxay nằm ở tỉnh này, là một mạng lưới dày đặc các hang động được sử dụng bởi quân Pathet Lào. Nhiều hang động trong tỉnh được dùng làm nơi ẩn náu cho những nhân vật quan trọng ở Lào vào những năm 1950 và 1960. Hang Tham Than Souphanouvong là nơi ẩn náu của nhà lãnh đạo cách mạng và sau đó là Chủ tịch Souphanouvong, người xây dựng căn cứ ở đó vào năm 1964.[5] Nhà lãnh đạo cách mạng và sau đó là Chủ tịch Kaysone Phomvihane đã ẩn náu trong hang Tham Than Kaysone từ năm 1964, và sau này là Chủ tịch Khamtai Siphandon ẩn náu ở hang Tham Than Khamtai từ năm 1964. Ông đã thành lập một căn cứ cách mạng ở đó với phòng họp, phòng tiếp tân và phòng nghiên cứu.[5]

Tỉnh Houphanh nổi tiếng với "samana" ("trại cải tạo"). Người ta cho rằng, Hoàng tộc Lào đã bị đưa tới một trong những trại gần Sop Hao vào năm 1977. Hoàng tử Say Vong Savang bị cáo buộc đã chết tại trại vào tháng 5 năm 1978, tiếp theo là cha của ông Vua Savang Vatthana chết vì bị suy dinh dưỡng và bệnh tật, 11 ngày sau đó.[6] Tuy nhiên, theo Kaysone Phomvihane thì tin đồn này là không đúng, và Vatthana đã mất năm 1984 tại Sầm Nưa ở tuổi 77.

Trước năm 1975 CIA đã tổ chức đào tạo nhiều nhóm sắc dân thiểu số (chủ yếu là người Mông) tại tỉnh này nhằm chống lại Pathet Lào. Sau năm 1975 khi Pathet Lào giành quyền lãnh đạo đất nước, các sắc dân này bị bỏ lại, nhưng họ vẫn duy trì các hoạt động chống lại Pathet lào và bị chính quyền lào truy quét và vào cuối năm 1999, nhiều nhóm thiểu số đã bị bắt. [7]